Czym jest synagoga?

Aby zrozumieć czym jest synagoga, musimy przedewszystkim odrzucić tradycyjne, szczególnie dla chrześcijan, znaczenie synagogi jako świątyni czy kościoła - tyle że innej wiary. Świadczy o tym i tradycja i nazwa: synagoga. Słowo, to pochodzące z greki (συναγωγη - sunagōgē) jest rzeczownikiem utworzonym z czasownika sunagein, który oznacza: gromadzić się, zebrać się razem. Pierwotny, hebrajski termin  (בֵּית כְּנֶסֶת -  bejt kneset), oznacza dom spotkania lub dom zgromadzenia. W języku jidysz, który dla większości europejskich i polskich Żydów jest językiem powszednim, synagogę nazywano "szul" (של), czyli szkoła, co podkreślało jej edykacyjny charakter. Dlatego musimy pamiętać, że przedstawiając w tej witrynie 6 synagog, nie one jedyne były miejsce wspólnych modlitw łódzkich Żydów. W książce "Synagogi i Domy Modlitw w Łodzi", dr Jacka Walickiego, której zawartość, za zgodą autora, stanowi zdecydowaną większość treści niniejszej witryny, autor podaje listę prawie 250 domów modlitw, w których tętniło religijne życie społeczności Żydowskiej naszego miasta.

W religijnym sensie zatem, synagoga nie jest sama w sobie, jako budynek miejscem świętym - miejscem obecności Bożej. Czyni ja takim dopiero minyan - kworum dziesięciu Żydowskich mężczyzn, w wieku przynajmniej 13 lat. W Judaizimie istniały tylko dwie Świątynie w dosłownym tego słowa znaczeniu. Pierwsza Świątynia, zbudowana na polecenie króla Dawida, przez jego syna Salomona około roku 1000 p.n.e. Świątynia ta została zburzona na polecenie króla Babilonu, Nebuchadnezzara w roku 586 p.n.e. Druga Świątynia powstała niedługo po pokonaniu w roku 538 p.n.e. Babilończyków przez Persów i powrocie Żydów z wygnania do Jerozolimy. Ale i ona została zniszczona w roku 70 n.e. po pokonaniu przez Rzymian powstania Zealotów. Obie światynie stały na Wzgórzu Świątynnym, na którym dziś znajdują się słynne Islamskie meczety (Al Aqsa i Dome of Rock), a z czasów Świątyń pozostała do naszych czasów słynna Ściana Zachodnia.

Synagogi były i są zatem miejscem spotkań, miejscem modlitw, miejscem nauki, miejscem w którym kwitło bogate życie społeczności Żydowskiej. W ciągu wielu setek lat trwającej diaspory, niektóre synagogi stały się również ciekawymi i pięknymi obiektami architektonicznymi, wpisującymi się w otoczenie naszych miast i miasteczek, przyczyniając się również do wzrostu ich wizualnego bogactwa. Takie właśnie były synagogi łódzkie. Cztery z nich były wybitnymi zabytkami architektonicznymi w przedwojennej Łodzi.

Wnętrze synagogi

We wnętrzu synagogi łatwo jest od razu zauważyć dwie oddzielone od siebie części: jedna przeznaczona dla kobiet i druga, przeznaczona dla mężczyzn. Najczęściej miejsca dla kobiet, znajdują się np. na galeriach. Myliłby się jednak ten, który wywnioskowałby iż w Judaizmie kobieta jest traktowana gorzej, dlatego że przeznaczone jest jej odrębne miejsce w synagodze! Jest wręcz przeciwnie, choć nie jest to zapewne miejsce abyśmy ten wątek tu rozwijali.

Na środku synagogi znajduje się charakterystyczne podwyższenie lub pulpit, zwane bimą. Bima jest miejscem skąd odczytuje się wiernym Torę. W dużych i bogatych synagogach bima była często duża i ozdobna, często obudowywana swoistą wewnętrzną katedrą.

Tora przechowywana jest w miejscu zwanym Aron Hakodesz, zbudowanym na pamiątkę Arki Przymierza. Aron Hakodesz to wnęka lub szafa zasłonięta specjalną zasłoną, kotarą zwaną Parochet. Umieszczana ona jest, na pamiątkę świątyni w Jerozolimie zawsze na wschodniej ścianie synagogi.

Tuż przed Aron Hakodesz znajdował się zwykle mniejszy pulpit z którego chazan (kantor) przewodzi nabożeństwu. Fragmenty Tory mogą być odczytywane z bimy przez każdego mężczyznę zgromadzenia, ale najczęściej czynił to kore (lektor).

Wokół bimy i pulpitu, zwykle ustawione w kierunku wschodnim, stały ławki dla wiernych.